dinsdag 27 augustus 2013


Eneo-ateliers

Phnom Penh is al verleden, Damascus moet dat nog worden

Onderweg in de tijd, zijn en niet meer zijn

Wie Phnom Penh bezoekt ontkomt niet aan de killing fields. Wij bezoeken eerst Tuol Sleng, een voormalige middelbare school. Hier werden de slachtoffers van Pol Pot ondervraagd, gefotografeerd, gefolterd om daarna naar de killing fields afgevoerd te worden.
Duizenden kleine foto’s op grote borden kijken je serieus aan. Ze kijken in de lens wetend dat ze vermoord gaan worden, wie voor deze lens staat overleeft niet.

Pol Pot’s foto archief schrijft geschiedenis op grote borden. De schok
verhevigt als de gruwelijke documentatie doet denken aan de installatie- kunst van Boltanski. Boltanski geeft met fotoseries onbekende slachtoffers, verloren geraakte kinderen, een gezicht om ze niet verloren te laten gaan. Bij Boltanski is dat kunst met een gevoelige verwijzing naar ons collectieve verleden. Dit schoolgebouw is geen kunst, het is werkelijkheid, huiver, beklemmend ruisende stilte.

Wij rijden van de school naar Choeung Ek, een van de killing fields.
Onze gids wijst op een restaurant waar het goed hond eten is. Hij maakt  duidelijk dat ik met serieuze vragen moet wachten omdat hij niet weet of onze chauffeur engels verstaat.

De killing fields zijn erg, maar de schedels in de stupa hebben geen ogen.
De stukjes gekleurde stof die uit de grond steken horen bij de resten die er onder liggen. Het is luguber, maar de huiver wordt opgeroepen door de herinnering aan de gezichten op de foto’s.

Inmiddels kan onze gids vrijuit praten. Als we naar de auto terug lopen legt hij uit dat in zijn dorp iedereen van iedereen weet wie gemoord heeft.
Het zijn er te veel, het zal nog jaren duren, zegt hij voor zich uit, Pol Pot is met ons vergroeid, wij moeten er mee leven, maar wij hebben er geen vorm voor.
Wij rijden terug naar Phnom Penh, zwijgend, nu niet omdat de chauffeur ons zou kunnen verstaan.

Uit respect voor het onderwerp ontbreekt de deze plaats gebruikelijke eneo reclame boodschap.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten